In Tanzania is Swahili of Kiswahili de officiële voertaal naast Engels. Het is een taal die vooral in Oost-Afrika gesproken wordt door ongeveer 50 miljoen mensen. Ook in Kenia, Oeganda, Burundi, Rwanda, het oosten van Congo-Kinshasa en het noorden van Malawi en Mozambique wordt Swahili gesproken. Het is oorspronkelijk de taal van het gelijknamige volk Swahili (‘Waswahili’), levend langs de oostkust van Afrika tussen zuidelijk Somalië en noordelijk Mozambique. Voor het schrijven van Swahili werd oorspronkelijk het Arabische alfabet gebruikt. Later hebben Duitse en Britse missionarissen een transcriptie gemaakt naar het Latijnse alfabet.
Voor Europeanen, en als ik voor mijzelf spreek voor Nederlanders, is Swahili een razend moeilijke taal. Niet zo zeer de uitspraak, over het algemeen worden woorden ook uitgesproken zoals ze geschreven worden, maar het is vooral het ontbreken van iedere relatie met Europese talen, die het moeilijk maakt. Gelukkig spreken veel mensen ook Engels, maar lang niet iedereen. Onze kinderen krijgen op school zowel les in Engels als in Swahili.
Een drietalige opvoeding
Het is erg leuk en interessant om te ervaren dat kinderen met gemak drietalig kunnen worden groot gebracht. Naast Engels en Swahili is er voor onze kinderen natuurlijk het Nederlands. Het is ongelooflijk dat zij, hoe jong ze ook zijn, de talen nauwelijks door elkaar halen en dit heel goed weten te scheiden. Ook weten zij vrijwel intuïtief welke taal zijn tegen wie moeten spreken.
Hoe moeilijk de taal ook is, de Tanzanianen waarderen het enorm als je je best doet om een paar woorden of zinnetjes Swahili te spreken. Het uitgebreide begroetingsritueel dat men in Tanzania hanteert, leent zich uitstekend voor een eerste oefening. Beleefdheid is voor Tanzanianen erg belangrijk. Bij een begroeting wordt over en weer uitvoerig naar het wederzijdse welbevinden geïnformeerd, waarbij herhaling het devies is. Ook onze gidsen vinden het vaak leuk om te helpen met het oefenen van een paar vloeiende oneliners in Swahili. Daar is in de auto mooi de tijd voor.
Een eerste oefening | Tanzania taal Swahili
Jambo is de meest voorkomende groet in Tanzania. Het is een veel gebruikte groet van de ochtend tot de avond bij het groeten van vrienden, familie, bezoekers en vreemdelingen. Het is een samenvoeging van Hujambo? (Hoe gaat het?) en Sijambo (Het gaat goed). Het betekent ook ‘hallo’, ‘goedemorgen’, ‘goedendag’, etc.
Het antwoord op Jambo is Jambo, en op Hujambo? is Sijambo.
Habari gani? (Wat is het nieuws? of Hoe gaat het?) wordt ook gebruikt na Jambo, of zelfs in plaats ervan.
Zoals gezegd kent het Swahili een traditie van uitgebreide begroeting. Dat kan dan ongeveer zo gaan:
Amina: Hujambu Tatu?
Tatu: Sijambo, habari gani?
Amina: Nzuri tu, habari za nyumbani?
Tatu: Nzuri, habari za watoto?
Amina: Nzuri, habari za bibi na shangazi?
Tatu: Nzuri.
De betekenis van deze dialoog is als volgt: Amina vraagt Hujambo? (Hoe gaat het?) en Tatu zegt Sijambo! (Het gaat goed). Vervolgens vragen ze elkaar over het welzijn van hun familieleden en zoals gewoonlijk antwoorden ze altijd met Nzuri (Goed).
Groeten in Swahili
Hodi is een andere vorm van groeten. Het is een veel gebruikte groet door bezoekers, voor het naar binnen gaan, om hun komst aan te kondigen bij de mensen in het huis. Als je je op straat een weg wilt banen door een drukke menigte gebruikt je het ook. Hodi kan je vergeleken met ons kloppen op een deur.
Het antwoord op hodi is karibu (welkom). Om zeker te weten dat je binnen kunt komen, wacht dan op nogmaals karibu of karibu ndani! (Kom binnen). Als er meer dan twee bezoekers zijn, zal het antwoord luiden karibuni. Eenmaal binnen zul je misschien horen: Karibu kiti (Wil je niet gaan zitten?) Het antwoord is dan Asante. (Dank u).
Enkele andere zeer veel gehoorde begrippen:
Polepole Rustig aan
Kwa heri Tot ziens
Tutaonana We zie elkaar weer
Lala salama Slaap lekker
Safari njema Goede reis
Hamna shida Geen probleem
Hakuna matata Geen zorgen
Tip
Voor wie het leuk vindt om zich wat meer in de taal te verdiepen is er een bondige en praktische workshop Swahili te doen bij het Afrika Talencentrum Lowani in Leiden. Ook erg leuk als voorbereiding op een reis naar Tanzania! www.lowani.nl.
Tutaonana wiki ijayo! (Tot volgende week!)
